T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
ANKARA / ETİMESGUT - Şehit Oğuzhan Yaşar Anadolu Lisesi
Günümüzde internet, hepimizin hayatının vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Hayatımızı kolaylaştırıcı bir rolü olmakla beraber araştırmacılar, yoğun internet kullanımının, bireyin üzerindeki fiziksel, psikolojik, sosyal ve mesleki açıdan çeşitli zararlarından bahsetmektedir. Yoğun internet kullanımı için, “internet bağımlılığı”, “patalojik internet kullanımı” veya “internetin kötüye kullanımı” gibi çeşitli ifadeler kullanılmaktadır. Bazı araştırmacılar, internet bağımlılığını tıpkı diğer bağımlılıklar gibi (örn;kumar bağımlılığı) başlı başına bir psikiyatrik rahatsızlık olarak tanımlarken diğer araştırmacılar internetin bağımlı yapıcı özelliklerini yadsımamakla birlikte bireylerin internetin kendisine değil internette buldukları materyale/etkinliğe (net üzerinden kumar veya oyun oynama, alış-veriş yapma, sohbet etme...) karşı bir bağımlılık geliştirdiğini savunmaktadırlar. Yoğun internet kullanımının bir bağımlılık olup olmadığı tartışmaları devam etmekle birlikte bunun pek çok kişiyi olumsuz olarak etkilediği tartışılmaz bir gerçektir.
Sizin veya bir arkadaşınızın interneti kötüye kullandığının belirtileri neler olabilir?
*İnternette olmadığınız zaman bile kafanızın sıklıkla internetle (örn; internette yaptığınız bir önceki veya yapacağınız bir sonraki etkinliği düşünmek) meşgul olduğunuzu fark ediyor musunuz?
*İnternet kullanımınızı azaltmaya ya da kesmeye çalıştığınızda kendinizi huzursuz, rahatsız, kızgın veya çökkün hissediyor musunuz?
*Kalmayı planladığınızdan daha uzun süre internette kalıyor musunuz?
*İnternet uğruna arkadaşlarınızı, ailenizi ve/veya sorumluluklarınız aksattığınız oluyor mu?
*Bilgisayarın başından kalkmanız gerektiğini bildiğiniz halde bunu yapmakta zorlanıyor musunuz?
*Okul veya iş hayatınızda internette çok fazla zaman geçirdiğiniz için herhangi bir problem yaşıyor musunuz?
*İnterneti problemlerinizden kaçmak veya olumsuz duygularınızdan (çaresizlik, suçluluk, çökkünlük, kaygı, vb.) sıyrılmak için kullanır mısınız?
*Başkalarına (aile, arkadaşlar, vb.) internette kalma sürenizi saklamak için yalan söylediğiniz oluyor mu?
Bilgisayar başında fazla zaman geçirmek bazı fiziksel rahatsızlıklara da yol açabilir. Aşağıdaki sağlık problemlerinden rahatsız mısınız?
*Carpal Tunnel Sendromu (ağrı, uyuşukluk, ellerden bilek-dirsek ve boyuna kadar yayılan yanma hissi)
*Gözlerde kuruluk
*Sırt ve baş ağrısı
Kimler internette bağımlılık geliştirebilir?
Herkes internette bağımlı olabilir. Fakat bazı faktörler (eve bağımlı olma, çok fazla boş zamanı olma, geçmişinde saplantılı davranışlara sahip olma, sosyal ilişkilerde utangaç veya çekingen olma, vb.) internete bağımlı olma riskini arttırabilir. Araştırmalar, özellikle lise ve üniversite öğrencilerinin bağımlı olma riskinin yüksek olduğunu göstermektedir. Bunun sebepleri arasında internete ücretsiz ve sınırsız ulaşım, yapılandırılmamış uzun boş zamanlar, ebeveyn kontrolünden uzak olma, okuldaki stres etkenlerinden kaçma ve ilişki kurma konusunda çekingenliği sayabiliriz.
İnternet bağımlılığından nasıl kurtulabilirsiniz?
*Neleri kaçırdığınızın farkına varın; sevdiklerinize vakit geçirme, egzersiz, hobiler, sosyal etkinlikler…
*İnternette ne kadar süre kaldığınızı ölçün; bir not defterine haftada kaç saat, internetteki hangi etkinliğe ne kadar zaman a a yardımcı olabilir.
*Zamanı etkili kullanma tekniklerini deneyin; her zaman yapmak istediğiniz bir etkinlik veya hobiyi düşünün. Normalde interneti kullandığınız saatlere bu etkinliği/etkinlikleri yerleştirmeye çalışın. Böylelikle keyif aldığınız bir başka etkinlikle uğraşırken, daha az internette olma isteği duyabilirsiniz ve aynı saatleri kullanacağınız için, kazandığınız internet alışkanlığınızdan daha rahat kurtulabilirsiniz. Programınızda, interneti kullanmak için belli bir süre ayırın. İnternet için ayırdığınız sürenin peşine, yapmanız gereken somut başka bir etkinlik koyun. İnternetten kalkma vaktinizi haber vermesi için, saat kurmayı da deneyebilirsiniz. Programınızda internet için zaman ayırırken gerçekçi hedefler koymaya özen gösterin.
*Gerçek dünyadan destek alın; internet bağımlıları genelde arkadaş ve/veya aileleri ile ilişkilerini asgari düzeye çekmişlerdir ve internet dışındaki etkinliklere pek fazla zaman ayırmazlar. Yeniden, sevdiklerinizle beraber yeni yaşantılar/etkinlikler planlayabilirsiniz.
*Bağımlılığınızın tetikleyicilerinin farkına varın; bilgisayara yöneldiğinizde duygularınızın farkına varmak için şu cümleyi tamamlayın: İnternete girmeden önce kendimi…………………hissediyordum. Bazı tipik cevaplar, sıkkın, yalnız, üzgün, stresli, kızgın olabilir. Bu duygularınızın farkına vararak, hangi duygularınızın sizi internet kullanmaya sevk ettiğini fark edebilirsiniz. Bundan sonra, bir de şu cümleyi tamamlayın: İnternette, hoşlandığım bir etkinlikle uğraşırken kendimi……………………...hissediyorum. Bazı tipik cevaplar; rahatlamış, mutlu, başarılı, heyecanlı, sakin olabilir. Bu iki cümlede belirttiğiniz, internete girmeden önce ve girdikten sonraki duygularınızın farkına varmak sizin neden kaçtığınız ve neye ulaşmayı ümit ettiğiniz konusunda size ipucu vermektedir. Bu tetikleyicilere bağlı olarak, interneti kullanmaya karar verdiğiniz her an sizin için seçim anıdır. İnternet kullanımınızı en aza indirgemek konusunda çalışırken, internete girdiğinizde hissettiğiniz olumlu duyguları hissettirecek veya girmeden önceki olumsuz duygularla baş etmenizi sağlayacak yeni etkinlikleri internet kullanımının yerine koymada, bu seçim noktaları önemli bir rol oynayacaktır.
*Yanınızda hatırlatıcı olumlu kartlar taşıyın; internete bağımlılığınıza bağlı olarak yaşadığınız 5 büyük problemi ve interneti kullanma yoğunluğunuzu azaltmanın getireceği 5 faydayı farklı kartlar üzerine yazın ve yanınızda taşıyın. Daha sağlıklı veya verimli bir şey yapmak yerine interneti kullanmayı tercih ettiğiniz her seçim anında çıkarıp; bu kartları gözden geçirip tekrar düşünün.
*Hedefinize ulaşmak için somut adımlar atın; her davranış değişikliğinde olduğu gibi internet kullanımınızı azaltmak istiyorsanız, aşamaları olan somut bir eylem planı yapmaya özen gösterin. Örneğin, uykunuzu yeteri kadar alamıyorsanız; bilgisayarınızı 02.00’de kapatmak yerine 24.00’de kapatmayı hedefleyin ve buna uymaya çalışın.
Kendinize karşı sabırlı olun çünkü bir alışkanlığı yıkıp yerine yenisini koymak zaman alabilir.
HAZIRLAYAN
OĞUZHAN CEBECİ
PSİKOLOJİK DANIŞMAN
KAYNAK: İnternetin Kötüye Kullanımıyla Baş Etme
ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu
Öğrenci Gelişim ve Psikolojik Danışma Merkezi (ÖGPDM)
